(1907, Λειψία της Γερμανίας – 1995, Σάρον/Μασαχουσέτη των Η.Π.Α.)

   Ο Χαρίλαος Περπέσας (ή Περπέσσας) γεννήθηκε στις 10 Μαΐου 1907 στη Λειψία της Γερμανίας, όπου και έζησε όλα τα παιδικά και νεανικά του χρόνια. Ήταν πρωτότοκος γιος του Κωνσταντίνου Περπέσα και της Αγνής Μουσταφά από τη Σιάτιστα της Δυτικής Μακεδονίας. Ο πατέρας του ήταν επιτυχημένος γουνέμπορος, εγκατεστημένος στη Λειψία. Έτσι, ο Χαρίλαος μεγάλωσε σε ένα πλούσιο, μεγαλοαστικό περιβάλλον και οφείλει στην οικογένειά του τη βαθιά παιδεία του. Φοίτησε στο König-Albert-Gymnasium της Λειψίας, ενώ δάσκαλός του σε ιδιωτικά μαθήματα της ελληνικής γλώσσας υπήρξε ο Σιατιστινός λόγιος Χρίστος Κ. Καπνουκάγιας. 
   Σε ηλικία 20 ετών εγγράφεται στην τάξη σύνθεσης (Meisterschule) του Arnold Schönberg στην Ακαδημία Τεχνών του Βερολίνου, ενώ άγνωστο παραμένει ποιες μουσικές σπουδές προηγήθηκαν. Ο Schönberg θα επισημάνει πολύ αργότερα, το 1947, σε μια συστατική επιστολή για τον Χαρίλαο προς το Juilliard School: «Πρέπει να αποφοίτησε από ένα γερμανικό ωδείο (το οποίο σημαίνει κάτι για μένα!) και δεν θα τον είχα κάνει δεκτό [στην τάξη μου], εάν δεν είχα καταλάβει πως ήταν ταλαντούχος».
   Παρακολούθησε μόνο δύο εξάμηνα στην Ακαδημία Τεχνών, χωρίς να ολοκληρώσει τον τριετή κύκλο σπουδών της Meisterschule, λόγω οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπιζε η οικογένειά του.
   Αν και η σχέση του με τον Schönberg ήταν άριστη, δεν ενστερνίστηκε ποτέ το σύστημα του δωδεκαφθογγισμού, αλλά παρέμεινε πιστός στην παράδοση της ευρωπαϊκής μουσικής, όπως αυτή εξελίχθηκε μέχρι τα τέλη του 19^ου και τις αρχές του 20^ού αιώνα.
   Στα έργα της πρώτης αυτής περιόδου συγκαταλέγονται κομμάτια για πιάνο και μουσική δωματίου (δεν έχουν σωθεί, είναι μάλλον κατεστραμμένα), αλλά και το συμφωνικό έργο με τίτλο «Διθύραμβοι του Διονύσου για Ορχήστρα και Πιάνο» (σώζεται ολοκληρωμένο). 
   Με την άνοδο του ναζιστικού καθεστώτος το 1933, εγκαταλείπει τη Γερμανία –στην οποία δεν θα επιστρέψει ποτέ πια– και μετά από σύντομη παραμονή στη Ζυρίχη της Ελβετίας, έρχεται στην Αθήνα. Ξεκινάει έτσι η δεύτερη περίοδος της ζωής του και της συνθετικής του πορείας. Τον Δεκέμβριο του 1934 βραβεύεται στο διαγωνισμό Σύνθεσης της Ακαδημίας Αθηνών το «Κομμάτι για ορχήστρα» –ένα συμφωνικό ποίημα σε τρία μέρη, adagio, allegro και finale– που φέρει το ψευδώνυμο «Μηδέν άγαν». Προγραμματικά, το έργο (δυστυχώς, δεν σώζεται) είναι εμπνευσμένο από τις τελευταίες στιγμές ενός ετοιμοθανάτου. 
   Ο Περπέσας έχει μια δημιουργική πορεία στον τομέα της σύνθεσης κατά τη διάρκεια της διαμονής του στην Αθήνα. Το ύφος του ήταν προσανατολισμένο στους συνθέτες του Ρομαντισμού και Μεταρομαντισμού, κυρίως τον Gustav Mahler. Δεν εντάχθηκε ποτέ σε μία εθνική σχολή, στάση που αποτέλεσε αιτία επικρίσεων από τους μουσικολόγους της εποχής.
   Το έργο «Πρελούδιο και Φούγκα για Ορχήστρα», γραμμένο το 1935, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1936 από την Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών υπό τη διεύθυνση του ίδιου του Περπέσα. Στο πρόγραμμα των συναυλιών της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης του 1948 (4, 5 και 6 Νοεμβρίου), κατά τις οποίες εκτελέστηκε το έργο αυτό υπό τη διεύθυνση του Δ. Μητρόπουλου, διαβάζουμε την αποκαλυπτική ομολογία του συνθέτη: «Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που διδάχθηκα από τον Schönberg ήταν η αμερόληπτη αυτοανάλυση και αξιολόγηση. Όταν τα έργα μου δεν κατάφερναν να επιβιώσουν είτε από το ένα είτε από το άλλο, απλώς τα κατέστρεφα.»
   Κατά τα έτη 1936-1937 συνθέτει τη «Συμφωνία αρ. 2» με τα μέρη Andante-Presto (κατεστραμμένη ή ενσωματωμένη σε μεταγενέστερες συνθέσεις).
   Στα Δεκεμβριανά του 1944 στην Αθήνα παραβιάζει την απαγόρευση της κυκλοφορίας και συλλαμβάνεται από μια αγγλική περίπολο. Κατά την προσπάθεια του να αποδράσει χάνει το αριστερό του χέρι από βλήμα όλμου.
   Το 1945 παντρεύεται τη μουσικολόγο και τραγουδίστρια Ελένη Μαλαφέκα, προϊσταμένη του τμήματος Μουσικής του Υπουργείου Παιδείας και αποκτούν μια κόρη, την Ελεονώρα (1946-2009), η οποία δίδαξε πιάνο στην Μασαχουσέτη για περισσότερα από 20 χρόνια.
   O Περπέσας άρχισε να συνθέτει το έργο «Συμφωνία του Χριστού» πριν από το 1948, χρονιά κατά την οποία σηματοδοτείται το κλείσιμο της δεύτερης και η αρχή της τρίτης περιόδου της ζωής του, με την αναχώρησή του για την Αμερική. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1950 στη Νέα Υόρκη και η πρώτη εκτέλεση πραγματοποιήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 1950 από την Ορχήστρα της Φιλαρμονικής-Συμφωνικής Εταιρίας της Νέας Υόρκης στο Carnegie Hall υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Μητρόπουλου. 
   Ο Μητρόπουλος, ο πιο ένθερμος υποστηρικτής της μουσικής του Περπέσα, διακόπτει στα μέσα της δεκαετίας του 1950 κάθε σχέση με τον Χαρίλαο, όταν αυτός αθετεί τη συμφωνία του για τη σύνθεση ενός νέου έργου στα πλαίσια της ανάληψης μιας παραγγελίας με ετήσια υποτροφία, για την οποία μεσολάβησε ο Μητρόπουλος. Αντί της νέας συνθέσεως, ο Περπέσας παρουσίασε τις «Συμφωνικές Παραλλαγές πάνω στην 8^η Συμφωνία του Beethoven».
   Στα μετέπειτα χρόνια ενορχηστρώνει την Τέχνη της Φούγκας του J.S. Bach και το Κουαρτέτο Εγχόρδων op. 127 του L. v. Beethoven (“The Infinite Bliss”, Symphonic Interpretation of Beethoven’s op. 127). 
   Το «Πρελούδιο και Φούγκα για Ορχήστρα», το οποίο μετονομάστηκε αργότερα σε «Τραγούδι του Στρατοπέδου Συγκεντρώσεως», περιλαμβάνει σε ιδιόχειρη παρτιτούρα το παρακάτω αλληγορικό μότο (στην αγγλική γλώσσα, άρα γραμμένο στην Αμερική): «Κατήλθα εθελοντικά στον τάφο μου, προκειμένου, αφού περάσω από το Καθαρτήριο, να εορτάσω τη θριαμβευτική Ανάστασή μου.»
   Το τελευταίο έργο του Περπέσα, «Το Άνοιγμα της Έβδομης Σφραγίδας», αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο, ένα τετραμερές συμφωνικό έργο για σολίστες, χορωδία και ορχήστρα, περιλαμβάνει τους εξής τίτλους: «Τάφος και Ανάσταση», «Το τραγούδι του Βόλγα» (αρχικός τίτλος: «Το τραγούδι των βαρκάρηδων»), «Παγκόσμια Επανάσταση», «Παγκόσμια Αποκατάσταση».
   Στο δεύτερο, ένα βιβλίο-φιλοσοφική πραγματεία του ιδίου, βασισμένο στην Αποκάλυψη του Ιωάννη και σε κείμενα του πρωτοχριστιανού απολογητή Ιππόλυτου, στρέφεται στην εσωτερική φιλοσοφία και τη θεοσοφία, τη μεταφυσική και τον μυστικισμό, την αρχαιοελληνική γραμματεία και μυθολογία, αλλά και τις αρχές της αστροφυσικής και της κοσμολογίας.
   Στη μουσική γραφή του διακρίνονται τόσο τα προσωπικά του στοιχεία στην αρμονία και στη ρυθμολογία, όσο και τα ιδιώματα των ρομαντικών και μεταρομαντικών συνθετών, ξεκινώντας από τον L. v. Beethoven και φτάνοντας μέχρι τον A. Bruckner, τον G. Mahler, τον R. Wagner, τον M. Ravel και τον R. Strauss. Ο ίδιος αυτοπροσδιοριζόταν ως «παραδοσιακός», ως «άνθρωπος της μεγάλης παράδοσης» και αντιλαμβανόταν το προσωπικό του στυλ ως «μια προσπάθεια συνέχισης του έργου του Gustav Mahler». Υπέγραφε ως “HP Aquarius”.
   Έργα που σώζονται (δυστυχώς, μόνο τα τρία πρώτα ολοκληρωμένα): «Διθύραμβοι του Διονύσου για Ορχήστρα και Πιάνο», «Πρελούδιο και Φούγκα για Ορχήστρα», «Συμφωνία του Χριστού», «Συμφωνικές Παραλλαγές πάνω στην 8^η Συμφωνία του Beethoven», «Συμφωνική Έκδοση του Κουαρτέτου op. 127 του Beethoven», «Το Άνοιγμα της Έβδομης Σφραγίδας», καθώς και σκίτσα πάνω σε έργα του L. v. Beethoven και του G. Mahler.
   Ο Χαρίλαος Περπέσας απεβίωσε στις 19 Οκτωβρίου 1995 στο Sharon της Μασαχουσέτης των Η.Π.Α. σε ηλικία 88 ετών.
   Χάρις στις ενέργειες της ανεψιάς του συνθέτη, Athina Rosenbaum, μετά από προτροπή του μουσικολόγου Peter Gradenwitz, oι αυθεντικές παρτιτούρες των σωζόμενων αυτών έργων φυλάσσονται στο ίδρυμα Paul Sacher στην Βασιλεία της Ελβετίας, ενώ αντίγραφα των έργων σε μικροφίλμ φιλοξενούνται στη Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη».

ΙΩΑΝΝΗΣ ΖΟΡΠΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ